Najdalej w zakresie wykorzystania sztucznej inteligencji w procesie sądowym poszły Chiny, które stały pierwszym krajem na świecie, który włączył sztuczną inteligencję do systemu prawnego.
W Chińskiej Republice Ludowej algorytmy sztucznej inteligencji są wykorzystywane w postępowaniach sadowych od 2017 r. W grudniu 2019 r. Chiny ogłosiły, że pierwszy milion spraw zostało rozstrzygnięty przez „sądy internetowe”. Chińskie sądy internetowe zajmują się różnymi sporami cyfrowymi (digital matters), w tym sporami dotyczącymi własności intelektualnej, handlu elektronicznego, sporami finansowymi związanymi z działalnością w Internecie, pożyczkami, problemami z nazwami domen, sprawami majątkowymi i sprawami cywilnymi dotyczącymi Internetu, odpowiedzialnością za produkt wynikającą z zakupów online. W Pekinie średni czas rozpoznania sprawy wynosi 40 dni, przeciętny przesłuchanie strony trwa 37 minut. Prawie 80 % stron procesowych przed chińskimi sądami internetowymi to osoby fizyczne, a 20 % podmioty korporacyjne, 98 % orzeczeń stało się prawomocnymi bez korzystania przez strony z prawa do odwołania. System sądów internetowych w Chinach działa 24 godziny na dobę, siedem dni w tygodniu. Zgodnie z przyjętym przez Ogólnochińskie Zgromadzenie Przedstawicieli Ludowych w marcu 2021 r. 14. planem pięcioletnim chińskie sądy do 2025 r. przejdą na czwartą generację sądów inteligentnych (smart courts). Chiński system sadownictwa rozpoczął wykorzystywanie technologii blockchain. Technologia blockchain odgrywa kluczową rolę w zabezpieczaniu lub dokumentowaniu dowodów cyfrowych, zwłaszcza w sprawach dotyczących praw własności intelektualnej. W przeszłości dokumentacja dowodów w sprawach takich jak naruszenie praw autorskich wymagała skorzystania z usług notariusza, ponieważ takie dowody można łatwo usunąć, jeśli nie zostały odpowiednio udokumentowane.
Co to jest blockchain?
Blockchain jest definiowany jako rejestr zdecentralizowanych danych, które są bezpiecznie współużytkowane. Technologia blockchain umożliwia grupie wybranych uczestników dzielenie się danymi. Dzięki usługom blockchain w chmurze dane transakcyjne z wielu źródeł można łatwo gromadzić, integrować i udostępniać. Dane są podzielone na współużytkowane bloki, połączone z unikatowymi identyfikatorami w formie skrótów kryptograficznych.
Blockchain zapewnia integralność danych z jednym źródłem prawdy, eliminując duplikowanie danych i zwiększając bezpieczeństwo.
Algorytmy analizujące materiał dowodowy, wirtualne sądy i roboty udzielające porad prawnych w Chinach już teraz są codziennością. W uznawanym za najbardziej zaawansowany technologicznie sądzie w Chinach (West Lake Court w Hangzhou), na co dzień wykorzystuje się m.in. roboty oferujące interesantom pomoc prawną oraz wirtualne sale rozpraw. Z kolei protokolanci zastąpieni są tam systemem rozpoznawania mowy, który w trakcie rozprawy rozpoznaje głos każdego z uczestników i automatycznie „spisuje” jej przebieg. Roboty udzielające porad prawnych są wykorzystywane również m.in. w Sądzie Ludowym w Pekinie, gdzie na podstawie bazy ok. 40 tys. pytań udzielają odpowiedzi dotyczących stanu prawnego i aktualnej sytuacji procesowej stron w danym postępowaniu. Ponadto Pekin i Kanton dysponują obecnie jednymi z nowocześniejszych sądów internetowych, w których przeprowadzane są wirtualne rozprawy, a składane online dokumenty weryfikowane są przy pomocy technologii blockchain.
System AI w wymiarze sprawiedliwości do 2025 r.
W Chinach stosowanie technologii AI rozpoczęło się od praktykowania rozwiązań dotyczących tzw. „spraw nieoceniających”. W 2017 r. Sąd Najwyższy Chin wydał opinię nakładającą na sądy obowiązek korzystania z dużych zbiorów danych i technologii sztucznej inteligencji w celu zminimalizowania obciążenia związanego ze sprawami niezwiązanymi z orzecznictwem. W 2018 roku Sąd Najwyższy wydał opinię wzywającą sądy do ujawniania informacji o procesie za pośrednictwem Internetu. W 2021 r. sądy w Shenzhen uruchomiły biuro bez dokumentów papierowych. Nawet posiedzenia sądów zostały przeniesione do Internetu, a strony i prawnicy nie muszą składać żadnych materiałów papierowych.
Chińskie sądy mają obowiązek opracować do 2025 r. kompetentny system sztucznej inteligencji, aby zapewnić wszechstronne wsparcie sztucznej inteligencji w wysiłkach na rzecz poprawy usług prawnych i utrzymania wymiaru sprawiedliwości.
Wymóg i cel zostały zawarte w opiniach w sprawie uregulowania i wzmocnienia stosowania sztucznej inteligencji w sądownictwie, czyli wytycznych wydanych w grudniu 2022 r. przez Najwyższy Sąd Ludowy (sąd najwyższy w Chinach).
W dokumencie wzywa się również chińskie sądy do opracowania aplikacji i systemu teoretycznego wykorzystania sztucznej inteligencji w obszarach sądowych oraz do ulepszenia przepisów do 2030 r., aby zapewnić, że technologia będzie mogła wspierać cały proces sądowniczy.
Sąd Najwyższy stwierdził, że wydając wytyczne, ma na celu promowanie dogłębnej integracji sztucznej inteligencji z pracą wymiaru sprawiedliwości, wzmocnienie budowy inteligentnych sądów i dążenie do osiągnięcia wyższego poziomu sprawiedliwości cyfrowej.
W dokumencie prawnym sąd podkreślił legalność stosowania sztucznej inteligencji w obszarach sądowych oraz bezpieczeństwo, jakie zapewnia ta technologia. Stanowił, że promocja i zastosowanie technologii nie może szkodzić bezpieczeństwu państwa, naruszać tajemnicy państwowej ani naruszać bezpieczeństwa danych osobowych.
Podkreśla również, że orzeczenia muszą zawsze wydawać sędziowie, co oznacza, że sztuczna inteligencja nie może zastępować sądów w orzekaniu w sprawach. Wyjaśnia, że wyniki stosowania tej technologii mogą służyć jako dodatkowe punkty odniesienia w nadzorze sądowym i zarządzaniu.
Sąd Najwyższy, że wzmocnienie zastosowania sztucznej inteligencji w dziedzinach sądownictwa nie tylko pomoże sędziom zmniejszyć ciężar zajmowania się błahymi sprawami i poprawić efektywność ich pracy, ale także zapewni społeczeństwu łatwiejszy dostęp do zasobów prawnych w celu skuteczniejszego rozwiązywania sporów.
Ponadto aplikacja AI będzie automatycznie rozpoznawać nieprawidłowości w prowadzeniu spraw w celu uregulowania postępowania sędziów.
W ciągu ostatniej dekady sądy w całym kraju stały się „inteligentniejsze”, wzmagając wysiłki w zakresie stosowania zaawansowanych technologii.
Statystyki Sądu Najwyższego wykazały, że w październiku 2022 ponad 90 000 instytucji mediacyjnych i ponad 350 000 mediatorów dołączyło do platformy zaprojektowanej przez sąd najwyższy, aby pomóc stronom sporu w rozwiązywaniu sporów w Internecie do września.
Dzięki tym wysiłkom strony sporu nie muszą udawać się do sądów, aby złożyć materiały, prowadzić sprawy czy uczestniczyć w rozprawach. Na przykład w zeszłym roku 2022 chińskie sądy wniosły przez Internet ponad 11,43 miliona spraw.
Jednak Xu Jianfeng, dyrektor centrum informacyjnego chińskiego SN sądy w całym kraju powinny w dalszym ciągu gwarantować bezpieczeństwo danych prawnych i osobowych, zapewniając jednocześnie większą wygodę mieszkańcom ubiegającym się o usługi sądowe.
W Chinach rozstrzyganie kwestii prawnych zostało częściowo powierzone sztucznej inteligencji. Chińskie sądy używają jej do pomocy przy podejmowaniu rozstrzygnięć. Program o nazwie Xiao Zhi 3.0, czyli „Mała mądrość” początkowo pomagał w sprawach dotyczących kredytów bankowych. Obecnie technologia służy do nagrywania zeznań z rozpoznawaniem głosu, analizy materiałów sprawy i weryfikacji informacji z baz danych w czasie rzeczywistym. Technologię zastosowano także do rozstrzygania sporów dotyczących wypadków drogowych, w których AI zbadała dowody i wygenerowała orzeczenia, oszczędzając czas sędziego. Narzędzie to sprawia, że chiński wymiar sprawiedliwości jest znacznie szybszy. Istnieją różne algorytmy AI o nazwie Xiao Baogong Intelligent Sentencing Prediction System, która w stanie zasugerować sędziom i prokuratorom kary w oparciu o analizę big data informacji o sprawie i wcześniejsze wyroki z podobnych spraw, a to wszystko celem zapewnienia jednolitości orzecznictwa.