Sztuczna inteligencja stała się naturalną częścią biznesu. Startupy wykorzystują ją do budowania produktów, a firmy – do automatyzacji procesów, analiz i obsługi klientów. Wraz z rozwojem narzędzi AI pojawiła się jednak potrzeba uporządkowania zasad ich wykorzystywania. Odpowiedzią na tę potrzebę jest EU AI Act – czyli Akt o Sztucznej Inteligencji — pierwsze na świecie tak szerokie i konkretne uregulowanie dotyczące projektowania i korzystania z systemów sztucznej inteligencji w Unii Europejskiej.
Dla startupów i firm technologicznych to ważny moment. Rozporządzenie nakłada obowiązki, ale jednocześnie daje przewagę tym, którzy zaczną działać świadomie i bezpiecznie. Poniżej wyjaśniamy, co to oznacza w praktyce.
AI Act – zakres regulacji
AI Act obejmuje wszystkie podmioty, które tworzą lub korzystają z systemów sztucznej inteligencji na terenie UE. Nie ma znaczenia, czy system powstał lokalnie, czy został wdrożony przez firmę spoza Unii. Liczy się fakt, że działa tutaj. Rozporządzenie ujednolica definicję „systemu AI”, a także wprowadza zasady dotyczące oceny ryzyka, przejrzystości, bezpieczeństwa i nadzoru nad tym, jak AI podejmuje decyzje. To porządkuje rynek i daje firmom oraz użytkownikom jasność co do tego, co wolno, a czego nie wolno robić z technologią.
Dlaczego AI Act ma znaczenie dla startupów i MŚP?
Najważniejszą zasadą rządzącą AI Act jest podejście oparte na ryzyku. Im większy wpływ system może mieć na życie ludzi, ich bezpieczeństwo lub prawa, tym więcej obowiązków musi spełnić twórca systemu i jego dystrybutor. To pozwala odciążyć mniejsze firmy i jednocześnie chronić odbiorców technologii. Startupy często obawiają się regulacji. Tymczasem tutaj przewidziano dla nich realne wsparcie – zwłaszcza w zakresie testowania rozwiązań i przygotowywania właściwej dokumentacji.
Zakazane zastosowania AI
W rozporządzeniu znalazły się kategorie systemów uznanych za zbyt ryzykowne, aby mogły być w ogóle stosowane. Chodzi o narzędzia, które manipulują zachowaniami użytkowników, wykorzystują słabości określonych grup, takich jak dzieci czy osoby starsze, albo tworzą tzw. „oceny społeczne”, czyli profile wpływające na dostęp do usług czy świadczeń. Uregulowanie tych obszarów ma chronić przed nadużyciami i nadmierną ingerencją technologii w prywatność i wolność jednostki.
Systemy wysokiego ryzyka – co to oznacza w praktyce?
Jeśli system zostanie uznany za „high-risk”, twórca musi przygotować szczegółową dokumentację techniczną pokazującą sposób działania narzędzia, rodzaj wykorzystywanych danych i wyniki przeprowadzonych testów. Konieczne jest również zapewnienie odpowiedniej jakości danych, tak, aby nie prowadziły one do błędów, uprzedzeń czy dyskryminacji.
Takie systemy wymagają także oceny ryzyka oraz zaprojektowania procesu nadzoru, w którym człowiek może przejąć kontrolę nad algorytmem, jeśli wynik działania okaże się błędny lub niezgodny z założeniami. Po wdrożeniu system musi być stale monitorowany i regularnie aktualizowany. Startup, który tworzy np. algorytm wspierający proces rekrutacyjny, powinien umieć wykazać, że narzędzie działa sprawiedliwie i nie faworyzuje żadnej grupy.
Obowiązki firm korzystających z AI
AI Act obejmuje nie tylko twórców systemów, ale także ich użytkowników. Firma, która wdraża narzędzie AI, musi wiedzieć, jak ono działa, jakie dane przetwarza i jakie może mieć skutki. Ma także obowiązek monitorowania jego działania i reagowania na nieprawidłowości.
Oznacza to, że przedsiębiorca nie może traktować AI jak „czarnej skrzynki”. Jeśli algorytm zaczyna generować niekorzystne wyniki – na przykład niesłusznie odrzuca kandydatów lub błędnie klasyfikuje klientów – firma musi to zauważyć i wyjaśnić. Ponadto każdy użytkownik ma obowiązek zadbać o zgodność działania systemu z RODO i prawami osób, których dane dotyczą.
Transparentność i obowiązki informacyjne
W niektórych sytuacjach firma ma obowiązek poinformować odbiorców, że korzysta z narzędzi AI. To dotyczy zarówno treści generowanych automatycznie, jak i procesów decyzyjnych, w których sztuczna inteligencja odgrywa znaczącą rolę.
Przykładowo, jeśli klient rozmawia z chatbotem, powinien wiedzieć, że nie jest to konsultant. Jeśli decyzja o odmowie w procesie rekrutacji powstaje przy udziale algorytmu, kandydat musi mieć świadomość, że w procesie brała udział AI. Taka transparentność buduje zaufanie i zmniejsza ryzyko nieporozumień.
Wsparcie dla startupów i MŚP
Regulacja wprowadza także narzędzia wsparcia, które mają pomóc mniejszym firmom pracować zgodnie z prawem, bez nadmiernych obciążeń. Piaskownice regulacyjne (regulatory sandboxes) pozwalają testować rozwiązania pod okiem regulatora, zanim trafią one na rynek. Startup może konsultować swoje pomysły i sprawdzić, jak prawo odnosi się do konkretnego produktu.
Dodatkowo mniejsze firmy mogą korzystać z uproszczonych form dokumentacji, co znacząco redukuje koszty i czas przygotowania. Pojawiają się także programy edukacyjne i przewodniki, które pomagają zrozumieć, jak w praktyce wdrażać zgodność z AI Act.
Co warto zrobić już teraz?
Pierwszym krokiem jest spisanie wszystkich narzędzi AI, których firma używa. To pozwala ocenić, które z nich podlegają regulacji i jakie obowiązki mogą się z nimi wiązać. Następnie warto przeprowadzić ocenę ryzyka i ustalić, czy system działa na danych wrażliwych, jak wpływa na użytkowników i czy nie generuje niepożądanych wyników.
Kolejnym etapem jest weryfikacja dostawców AI. Firma, która korzysta z gotowych narzędzi, powinna wiedzieć, czy producent udostępnia wymagane dokumenty, opis działania modelu i informacje o danych treningowych. Dzięki temu użytkownik AI może mieć pewność, że narzędzie będzie zgodne z prawem.
Warto również przygotować podstawowe procedury wewnętrzne – choćby opis tego, jak monitorujemy AI, kto odpowiada za reakcję na błędy i w jaki sposób dokumentujemy działanie systemu. To niewielki wysiłek, który znacząco ułatwia późniejsze wdrożenie pełnej zgodności z AI ACT.
[POBIERZ CHECKLISTĘ I SPRAWDŹ, CZY JESTEŚ ZGODNY Z AI ACT]
Zgodność z AI Act to przewaga konkurencyjna
AI Act to nie tylko obowiązek. To także szansa. Startup, który potrafi wykazać zgodność z regulacją, buduje przewagę na rynku. Zyskuje zaufanie klientów, inwestorów i partnerów biznesowych. Łatwiej mu skalować produkt na rynki unijne, bo spełnia wymagania, które i tak wkrótce staną się standardem.
Zgodność z przepisami ogranicza też ryzyka prawne, reputacyjne i operacyjne. Firma, która pracuje świadomie, szybciej reaguje na problemy i unika błędów, które mogą drogo kosztować.
Jak kancelaria LO:ME pomaga startupom i firmom w pracy z AI?
W kancelarii prawnej LO:ME pracujemy z firmami na styku prawa i technologii. Wspieramy startupy, software house’y, fintechy i przedsiębiorstwa, które korzystają z AI w codziennych procesach. Oceniamy ryzyka i sprawiamy, że technologia będzie wspierać biznes, a nie generować problemy.
Zaczynamy od analizy używanych systemów. Rozmawiamy z zespołem, sprawdzamy procesy i mapujemy obszary, w których pojawia się AI. Dzięki temu możemy wskazać, jakie ryzyka wiążą się z danym narzędziem, jakie obowiązki wynikają z przepisów i na co firma powinna zwrócić uwagę już na starcie.
Następnie tworzymy strategię zgodności. Przygotowujemy dokumentację, opracowujemy zasady działania systemów AI i pomagamy wdrożyć procesy związane z nadzorem i bezpieczeństwem. Startupy wspieramy również produktowo – analizujemy MVP, pomagamy uporządkować dane i wskazujemy, jak przygotować narzędzie do skalowania.
Firmy, które korzystają z gotowych narzędzi, uczymy, jak bezpiecznie je wdrażać.
- Pomagamy w tworzeniu polityk wewnętrznych
- Oceniamy umowy z dostawcami
- Tłumaczymy obowiązki informacyjne i zasady korzystania z modeli generatywnych
A gdy produkt ma trafić na rynek europejski — przygotowujemy go pod kątem wymogów prawnych tak, aby spełniał standardy AI Act i mógł być sprzedawany w całej UE bez niespodzianek.
Potrzebujesz wsparcia w którymś z obszarów związanych z AI Act? Od analizy systemów po dokumentację wewnętrzną? Skontaktuj się z nami.
Podsumowanie
AI Act wprowadza nowy porządek w świecie technologii. Dla startupów i firm to moment, w którym warto uporządkować procesy i zacząć działać świadomie. Im szybciej firma dostosuje się do nowych zasad, tym łatwiej będzie jej rosnąć i zdobywać zaufanie klientów.
Jeśli rozwijasz rozwiązanie oparte o AI lub wdrażasz w firmie narzędzia oparte na sztucznej inteligencji, możemy przeprowadzić Cię przez cały proces zgodności — krok po kroku, bez nadmiernego formalizmu, za to z realnym wsparciem dla Twojego biznesu.
